KÜTÜPHANE OTOMASYON PROGRAMI

KutupOS

MS Access derslerine devam ederken bir yandan da önceden hazırlanmış ufak projeler ile olaya renk katalım dedim. KutupOS yani Kütüphane Otomasyon Programı da bunlardan biri. KutupOS MS Access kullanılarak yarım gün içerisinde hazırlanmış küçük çaplı bir kütüphane yönetim programıdır. Sunucu gerekmeyen ve bulunduğu bilgisayarda kullanılması yeterli olan Kütüphane ve  Kitaplıklar için uygundur. Dilerseniz Bilgisayarınızda bulunan pdf formatlı e-kitap ve dergiler içinde kullanabilirsiniz.

KutupOS Yayın Kayıt Yönetimi, Üye Kayıt Yönetimi ve Emanet Yayın verme işlemlerini yönetebilecek yeterlilikte tasarlanmıştır. Emanet verilen ve geri getirilmeyen yayınlar için Kayıtlı Üyelere Bilgisayarınızda tanımlı Outlook hesabı üzerinden otomatik mail gönderebilmektedir. Ayrıca yayın kategorileri hakkında grafikler oluşturabilir ve gerekli analizleri yapabilirsiniz. Ufak çapta kod kullanılarak etkin bir yönetim sağlanmıştır. Kodlama VBA arayüzünde yapılmış ve kodlar açıktır. Bu anlamda kullanıcıların geliştirime yapmasına imkan tanımaktadır. VBA program bilgisi olan kullanıcılar Yönetimsel ve denetimsel etkinliği istedikleri şekilde geliştirebilirler. Herhangi bir kullanıcı yetki denetimi harici olarak yapılmamıştır. Dilerseniz bu tür ayarları Access programı üzerinden ya da VBA kodları aracılığıyla ekleyebilirsiniz. Programın kullanımı noktasında dikkat edilmesi gereken birkaç husus şu şekildedir;

1. Program ya da MS Office dosyası nasıl kabul ederseniz ücretsiz ve herhangi bir sorumluluk kabul edilmemek koşulu ile geliştirme amaçlı olarak herkesin kullanımına sunulmuştur. Bu bağlamda kullanımından doğacak her türlü sonuç kullananın sorumluluğundadır.
2. İstenildiği şekilde değişiklik ve dağıtım birinci madde göz önüne alınarak kullanıcılar tarafından yapılabilir.
3. MS Access 2010 ve Üzeri 64 Bit Sistemlerde çalışmaya uygundur.
4. İlk çalışma esnasında MS Access programı üzerinden Güvenlik yetkisi vermeniz gerekebilir. Bu konuda gerekli doküman yüklenecektir.

Tüm Dosyaları İndir

MS ACCESS DERSLERİ-01

MS ACCESS VE VBA PROGRAMLAMA DERSLERİ-01

ARAYÜZ VE KONTROL MENÜLERİ

MS Access, Office altında bulunan Word, Excel benzeri uygulama programlarından birisidir. Birçoğumuz Bilgisayarında bulunduğunun farkında bile olmasa da oldukça yararlı, kullanışlı, Ara yüzü basit ve geliştirme maliyeti düşüktür. 

Kullanıcı Ara yüzünü (UI) ve Veri Tabanını (DB) bir bütün halinde sunabilen arka planda sağladığı kodlama imkânı ile Profesyonel seviyede uygulamalar geliştirmenize imkân tanıyan en önemlisi birçok şirkette çalışanların elinin altında hazırda bulunan güzel bir programdır.

Tüm bu yararlarına oranla kullanım oranı umulanın altındadır. Bunun sebebi olarak da kullanıcının programı yeterince anlayıp, değerlendirememesi gösterilebilir.

Access 2013 Programına ait açılış ekranı aşağıda görüldüğü gibidir. Programın Ara yüzünde kullanılan sürümden kaynaklı bazı görünüm farklılıkları mutlaka olacaktır. Office2010 kullananlar, 2007 ya da 13 kullananlar için bir takım görünüm farklılıkları olsa da genel anlamda işlevler, mantık aynıdır. Anlatımımız boyunca Office 2013 kullanacağımızı şimdiden bildirmekte yarar var.

Öncelikle Programın Ara yüzünü ve menülerini tanıyalım;

GİRİŞ: Giriş Menüsü Diğer Ofis Programlarından bildiğimiz, Kopyala, Yapıştır, Ya da Biçimsel Düzenlemeleri içeren kontrollerden oluşur. Yazının Rengi, Yazının Boyutu, Yazının Büyüklüğü gibi özellikler buradan ayarlanabilmektedir.

Kontrol kümelerinin altında ne amaçla orada oldukları belirtilmektedir. Örneğin Yukarıdaki resimde 2 numara ile gösterilen kısım bahsi geçen ayarları yani METİN BİÇİMLENDİRMESİ ayarlarını içermektedir. Diğer ofis programlarında da olan özellikleridir. SIRALA VE FILTRE UYGULA şeklinde 3 numara ile gösterilen kısım verileri sıralamak ya da filtrelemek için kullanılmaktadır. Birçok kaydın bulunduğu bir kolonda Verileri Örneğin A-Z ye sıralayarak görüntülemek istersek kullanacağımız araçları buradan bulabiliriz.

Bu arada kolon demişken hemen belirtelim Access de veriler Excel'e benzer bir görünümde Satır ve Sütunlar şeklinde Tablolar ‘da saklanmaktadır. Yani bir çeşit veri matrisi oluşmaktadır. Tablolar ve Tablolar arasındaki ilişkiler Access'in temellerini oluşturan konulardır. Dolayısı ile Satır ve Sütun işlemleri ile ilerleyen bölümlerde fazlaca ilgili olacağız.

Bir farklılık olarak bu menüde Görünüm Diye bir Kontrol Menüsü vardır. Buradan Tabloların ve Formların Farklı Görünümleri arasında geçiş yapılabilir. Tasarım Görünümü seçilerek Tasarım sürecine geçilir. Tablolar için Veri sayfası görünümü seçilerek Tablolar içerisindeki veriler görüntülenebilir. Ya da formlar için Form görünümü seçilerek Form işlevleri görüntülenebilir. Yukarıdaki resimde Görünüm menüsü Tablolar için görülmektedir. Formlar için ise farklı seçenekler olacaktır.

Yazı dizimiz boyunca anlatacağımız tüm konuları içeren örnek uygulamalar ve bir adet de Mega Projemiz olacak. Mega Proje olarak bir okulda kullanılabilecek Öğrenci Kayıt, Öğrenim Yönetim ve Sınav Yönetimi gibi konuları da kapsayan uygulamamız olacak. Access'in Gücünü tam anlamı ile görmeniz için gereken tüm özen gösterilecektir. Ancak Access'in eksiklerini de aynı şekilde görüp değerlendirmiş olacaksınız. Günün sonunda artı ve eksileri toplayarak Access'den yeterince faydalanacağınızdan şüphem yok.

OLUŞTUR: Bu Menü tam anlamıyla Access'li diyebiliriz. Access'i temsil eden herşey neredeyse buraya saklanmış. Şimdi sırasıyla bunları inceleyelim;

Görüldüğü üzere Tablolar, Formlar, Boş Formlar, Dolu Formlar şeklinde Access'e özgü birçok menü kontrolü mevcuttur. İlk olarak Şablonlar kısmına göz atalım ve sonrasında da sırasıyla diğerlerini açıklamaya devam edelim.

Anlaşılacağı üzere burada hazır menüler ve hızlı başlangıç için bazı hazır şablonlar yer almaktadır. Bir proje geliştirirken bir kaçını ya da tamamını kullanabilirsiniz. Örneğin Hızlı bir başlangıç yapalım ve Kişiler Yazan yere tıklayalım ve bakalım neler olacak.

Görüldüğü üzere çok hızlı bir başlangıç oldu. Bir sürü Form, Tablo ve Sorgu hazır bir şekilde önümüze geliverdi. Ancak biz böyle çalışmayacağız maalesef. Hazırdan olabildiğince uzak duracağız şimdilik. Mantığını anlamadan bu tür yapıların kullanılmasını tavsiye etmem mümkün değil. Uygulama Bölümleri kısmın anlaşılması için iyi bir örnek oldu diyebilirim.

Şimdi bizi ilgilendiren en önemli kısımlardan birine geçelim. Tablo oluşturma. Tablolar Access ‘te verilerin tutulacağı alanlardır. Tekrar Söyleyelim Veriler MS ACCESS Programında Tablolarda tutulurlar. Örneğin Mega Projemizde yer alan Öğrenci Kimlik Bilgileri adında bir tablo olsun. Bu tabloda Öğrenciye ait Tutulacak bilgilerin ne  olduğu Tablonun Kolonlarından Bilgiler ise Satırlardan görülebilir. Access içerisinde birden fazla Tabloda Veriler tutuluyor olabilir. Bu tablolar arasında da ilişkiler söz konusudur. Örneğin Yine Mega Projemizde Birinci Sınav Notları, İkinci Sınav Notları ve Ödev Puanı şeklinde Notların tutulduğu bir tablo olabilir. Bu tablonun Öğrenci Kimlik Bilgileri adındaki tablomuz ile ilişkilendirilmesi gerekmektedir. Bunu yaparsak hangi notun hangi öğrenciye ait olduğunu bulabiliriz aksi durumda bir sürü not tablolarda yer alacaktır bir diğerinde bir sürü öğrenci ama aralarında bir ilişki olmadıktan sonra hiçbir anlam ifade etmeyecektir. Bu noktada ortaya İlişkisel Veri Tabanı Kavramı Çıkmaktadır. Burada amacımız Access ‘den tam anlamıyla faydalanabilecek kadar gerek duyulabilecek her türlü bilgiyi sağlamaktır. Bu kapsamda İlişkisel Veri Tabanı, SQL gibi kavramlardan bahsetmemiz gerekecektir. Ancak bu konu ilerleyen derslerde ele alınacaktır bu bölümde Menüleri tanıtarak ilerlemeye devam edeceğiz.

Aşağıda Şekilde görüldüğü üzere 1 numara ile gösterilen Tablolar kısmı Tablo oluşturmak, Tablo Düzenleme Seçeneklerinin yer aldığı kısımdır. 2 numaralı kısım Tablolarda yer alacak Sütun isimlerinin yani tutulması istenilen bilgilerin ve özelliklerinin belirlendiği kısımdır. 3 numaralı kısımda bu özellikler detaylandırılmıştır.

Özellik demişken bir veriye ait en önemli özellik verinin türüdür. Bu Tanımlamanın yapılması gerekmektedir. Veri türünün tanımlanması Hem Programlama hem de Veri Tabanı Kısmı için gerekli ve önemlidir. Peki, nedir bu tür olayı?

Tablolarda tutulan ya da hafızaya alınan veri bir Sayı olabilir, bir Harf olabilir ya da bir Kelime. Dolar işareti ya da yüzde işareti bile olabilir. O verinin ne tür bir veri olduğu ve ne kadar yer kaplaması beklendiğinin bilgisayara bildirilmesi gerekmektedir. Bilgisayar da bu bildiriminizi dikkate alarak çalışma anında size hafızadan yer ayırırken ihtiyaç bildirimiz oranında bir yer ayıracaktır. Yani bana depoda bir köşe ayır oraya 100 tane un çuvalı koyacağım demek gibi. Bunu yapmazsanız sonradan orta da 100 tane un çuvalı ile kalmanız mümkündür. Dolayısı ile çalıştığınız veri tabanı ya da programlama dili size hangi türlerde veriler tanımlayabileceğinizi ve bunların özelliklerini sunar sizde buradan uygun olanı seçersiniz.

Yukarıda KimlikNo adında bir alan tanımlandı ve Bu KimlikNo adındaki alanın Bir Sayı Türü olacağı ifade edildi. Sistemde işgal edeceği alanın da büyüklüğü ifade edildi. Tablolarda yer almasını istediğimiz her türlü veri için bu tanımlamaları yapmamız gerekmektedir.

KimlikNo isimli alana yukarıdaki gibi veriler girilebilir. Görüldüğü üzere sayı olarak tanımlamıştık ancak Harf girdik nasıl oldu? Bu tür yapılarda genelde girilen veri ASCII kodu gibi sayısal karşılıkları ile değerlendirilir. Birçok kullanımda hatalara neden olacaktır. Bunu ileride daha iyi göreceksiniz  o yüzden siz siz olun baştan doğrusunu yapın.

Sorgular kısmından sorgu tasarımları yapılabilir. Sorgu, bir tabloda tutulan verilerin belirli kriterleri sağlayanları özel olarak görüntülenmek istenebilir. Örneğin Personel Maaş Tablosundan Maaşı sadece 2000TL/Ay ve üzeri olanları görüntülemek isteyebiliriz. Bu ve benzer durumlarda özellikle sürekli yapılması gerekli sorgular bu kısımdan çok basit bir şekilde tasarlanabilir. Sorgular bir tabloyu baz alabileceği gibi, birbirleri ile ilişki bir çok tablo da bir sorgu içerisinde birlikte kullanılabilir. Bu duruma örnek 3 adet tablomuz olsun. Birinci tabloda öğrenci bilgileri, ikinci tabloda bir okulda ki bölüm bilgileri ve üçüncü tabloda da sınav notları yer alsın. 

Ben sadece bir bölüme kayıtlı öğrencilerin notlarını görüntülemek istediğimde bunun için bir sorgu oluşturabilirim. Sorgu tasarımı Veri Tabanı için en önemli konulardan birisidir. Bu sebepten bu konu ilerleyen bölümlerde detaylıca anlatılacaktır.

Raporlar da sorguların yaptığı işin otomatik yapılması denilebilir. Örneğin aylık satış raporu otomatik olarak oluşturulabilir ya da bir eğitim kurumunda verilen yıllık kursların raporunu oluşturmak mümkündür. Bu raporlar ilgili yöneticilerin dikkatine otomatik sunulabilir.

Makro ve kodlar kısmı ile ilgili olarak var olan imkanların yetmediği anda sınırları zorlamanın yolu diyebiliriz. Burada rutin işler için ya da daha özelleşmiş görevleri yerine getirmek adına kodlar yazılabilir. Örnek olarak bir kütüphanede alınan bir kitabı geri getirmeyen okuyucular için otomatik hatırlatma mesajı oluşturup atılabilir. Bunun için öncelikle kütüphane veritabanımızı oluşturup bir kullanıcı arayüzü tasarlamalıyız. Sonra bu arayüz formuna bağlı olarak VBA kodları ile böyle bir görev kolayca yerine getirilebilir.

Menü ile ilgili Tanıtımlar oldukça sıkıcı ve yazılı olarak da çok uzun sürdüğünden çok da fazla sözü uzatmadan kalan menüleri tanıtıp uygulamaya geçmekten yanayım.
Yapacağımız uygulamalar takip edildiğinde bu konu çok rahat bir şekilde anlaşılacaktır.

DIŞ VERİ: Ana başlıklarımızdan biri de dış veri. Adı üstünde dışarıdan verileri tablolara almak ve tablolarda yer alan verileri dışarıya aktarmak için bu kısım kullanılmaktadır.

Özellikle Excel'den veri almak ya da verileri excel'e çıkarma konusu oldukça sık karşılaşılacak bir konudur. Form görüntüleri için de PDF çıktılar alınabilir ancak burada söz konusu olan Verilerin Transferi yani Veri kaynağı olabilecek dosya tipleri ile işimiz olacak daha çok.

VERİ TABANI ARAÇLARI: En önemli kısımlardan biri de burası diyebilirim. Bunun sebebi olarak VBA kod editörü buradan başlatılabilir. Ayrıca İlişkisel Veri tabanı kavramının kökü olan veriler arasında ki ilişkilerde yine bu bölümde yer alan menüler ile kurulabilir.

Veri tabanları için veri eklendikçe zamanla bir şişme söz konusu olabilir. Bunun nedeni alanlar önceden tanımlıdır. Ancak bu alanlara tam kapasite veriler yerleştirilmemiş olabilir. Bu ve bunun gibi sebeplerden şişmeler olacaktır. Ayrıca veri tabanı bozulmaları da olabilir. Bu menüde yer alan Sıkıştır ve Onar adında bir seçenek Veri Tabanı Boyutunun olası en küçük değerde olmasını sağlayacaktır.

Kabaca arayüz ve menüleri tanıtmaya çalıştım. Ancak bu konu burada ele aldığımızdan çok daha fazla zaman ayrılması gereken bir konudur. Bu sebeple detayları zamana yayarak biran önce uygulamaya geçmekten yanayım. Arayüz tanıtımı ile ilgili bir video link olarak en kısa zamanda eklenecektir.

Link: Yakında...

HMI AKILLI TFT-LCD

AKILLI TFT EKRAN UYGULAMALARI

Thin Film Transistor Liquid Crystal Display TFT-LCD  yani günümüzde eski tip CRT - katot ışınlı tüp ekranların yerini alan Ekran Teknolojisinin adıdır. Akıllı olması kendi içerisinde bir dizi işlemi yapabiliyor olmasından kaynaklı.Örneğin; HMI Akıllı TFT-LCD gibi...

Bu ekranlar kendi bünyesinde bulundurdukları hafıza ve işlem birimleri sayesinde ek donanıma gerek kalmadan Görüntüleme ve Dokunmatik özelliğinin işlevlerini yerine getirebilmektedirler.Kullanıcı arayüzü oluşturulurken özellikle Donanım bilgisi yeterli olmayanlar için kolaylık sağlamaktadırlar. Kullanıcıdan alınan verinin kendi devrelerimize aktarılması için ise seri haberleşme yapılmaktadır. HMI için TTL-UART bir haberleşme arayüzünden bahsedebiliriz.

HMI ekranlar için arayüz geliştirme işleminin kolaylıkla yapılabilmesini sağlayan Nextion Editor adında bir GUI programı vardır. Bu programı ücretsiz olarak indirip bilgisayarınıza kurabilirsiniz.

https://nextion.itead.cc/download.html adresinden GUI programını indirebilirsiniz. Aynı şekilde portal üzerinden doküman desteğine ve kullanıcı forumuna ulaşmanız da mümkündür.

https://www.itead.cc/wiki/Nextion_HMI_Solution Ayrıca ürünler ve özellikleri de detaylıca anlatılmış videolu uygulama örnekleri ile de kullanıcılara özellikle yeni başlayanlara kolaylıklar sağlanmıştır.

https://www.youtube.com/channel/UCIiO6ag7O3vSFFGONQGySvg

Bunca anlatımın ardından bir kaç ekran görüntüsünü paylaşmadan olmaz: 

  

Nextion editör'ün genel yapısı aşağıda yer aldığı gibidir. Basit bir arayüze sahip özellikle daha önce Visual Studio,vb. programları kullananlar için oldukça basit bir arayüze sahip geliştirme ortamı diyebiliriz.

Editör programda kullanılabilecek komutlar yani komut setine ulaşabileceğiniz adres aşağıda belirtilmiştir.

https://www.itead.cc/wiki/Nextion_Instruction_Set

Farklı ürünlerin farklı elektronik donanım özellikleri mevcut.Bunların tamamı için siteyi ziyaret edebilirsiniz. 

HMI Ekranlar için hazırladığınız Arayüz çalışmasını SD kart' direkt atabilir ya da yine Seri Haberleşme yolu ile Editörden direkt olarak da yazdırabilirsiniz. Tüm bu işlemlerin nasıl yapılacağı da yine internette kolayca bulunabilir.Uygulamalarınızda zaman kazandıracak kullanımı kolay bir ürün hakkındaki görüşler paylaşılmaya çalışılmıştır umarım faydalı olur. İlgilenen herkese kolay gelsin diyorum.

POV 3D GÖRÜNTÜLEME

LEDLER İLE 3 BOYUTLU (3D) GÖRÜNTÜ ELDE ETME

Yıllar öncesine ait ancak gerçekleştirilme şansı bulamamış bir proje elime geçti ve hemen sizlerle paylaşmak istedim. Bugüne kadar yapmak nasip olmadı ancak benzer çalışmalar daha sonraları internette çokça boy göstermeye başlamıştır. Kısaca sistem nedir? Nasıl çalışır? Ne işe yarar? Bunlardan bahsedeyim;

Daha önceleri dönen tek sıra ledlerin kısa zaman aralıklarında hangilerinin yanacağı ve hangilerinin yanmayacağı belirlenerek görüntü elde edilen birçok proje vardı. Bu tür sistemler POV Led Sistemler olarak tanımlanmaktadır. POV:  Persistence Of Vision

İnternette  POV Led olarak aratıldığında birçok kaynak bulunabilmektedir. 

Bu tür bir sistemde elde edilen görüntü yalnızca yüzeyseldir yani 2 boyutludur. Sistem basitçe 

bir motor tarafından döndürülen tek sıra led ve bunları süren kontrol devresinden oluşur.

Yukarıda bu tür bir sistemden elde edilen görüntü görülmektedir. Günümüzde benzer yapıları

USB den çalışan fanların üzerine yerleştirilen LED ler ya da dönen bir sistem olan Bisiklet 

tekerleklerinde de görebilirsiniz.

Ama en meşhur olanı Mesleki Eğitim veren Liselerde Öğrenci Projesi olarak yaptırılan Saat 

diyebilirim. Bu sistemi ilk olarak bende bu şekilde tanımıştım.

Yukarıda görüldüğü üzere ok yönünde dönen motor üzerinde ki ledler de aynı şekilde dönmektedir. Led lerin dönüşü esnasında taradıkları alan bir yüzey oluşturmaktadır. Bu yüzey 2 boyutlu olup görüntü uzayımızı da oluşturmaktadır. Burada motor üzerine dizilen ledler yukarıdan bakılacak şekilde yatay zemine paraleldirler ancak aynı Ledler dikey konumlandığında Silindir Şeklinde bir alan elde edilecektir. Silindir yüzeyine de aynı şekilde istenildiği şekilde görüntü basılabilecektir.

Bu durum yukarıdaki şekilde açıkça gösterilmektedir. Görüldüğü üzere burada önemli olan ledlerin taradığı alan ve hangi ledlerin ne zaman yanacağı yani zaman-mekan hesabının yapılması. Buradaki silindir açıldığında kayan yazı tabelalarından farklı olmadığı görülecektir. Bu konuda yeterince kaynak internette mevcut olduğu için ayrıca bir tane de benim hazırlamama çok gerek yok sanırım.

Yukarıda yer alan çizim yıllar önce bu konu üzerine yapmış olduğum bir çalışmadan alıntıdır. POV sistemlerin geliştirilmesi ile 3D görüntü uzayı oluşturmaya yönelik. Mantık basit yukarıda bahsi geçen 2 boyutlu görüntü elde etme olayından farksız diyebilirim hatta. Birden fazla bir boyut 2 boyutu, birden fazla 2 boyut da 3.boyutu meydana getiriyor. Çizimden görüldüğü üzere iç içe geçmiş silindir yüzeyleri oluşturuluyor, adeta bir ağacın gövdesi gibi birçok iç içe halka oluşuyor. Bu halkalar görüntünün oluşturulacağı alanı da oluşturmuş oluyor.

Bu tür bir sistem ile 3D görüntü elde edilebilmektedir. Burada elde edilen görüntü şeffaf bir tüp içerisine kurulacak sistem sayesinde etrafında dolaşılabilir bir görüntü olacaktır.

İç ve dış sıradaki Ledler dıştan bakan birisi için farklı açılarda dizili olduğundan görülebilir konumda olmalıdır. Işık çok hızlı hareket ettiğinden görüntülerin birbirini bastırma yok etme durumu da olmayacaktır. Bu çalışma teorik olarak ele alınmış ancak daha önce hiçbir şekilde oluşturulmamıştır. Denemek isteyenler bu durumu unutmamalıdır. Sadece fikir vermesi açısından paylaşılmıştır. Ancak buna benzer çalışmalar zaman içerisinde yapılmıştır. Popüler olan birkaçının Video olarak Linkleri aşağıda paylaşılmıştır.

• https://www.youtube.com/watch?v=I7vgha_N5s8
• https://www.youtube.com/watch?v=uFFECeyhBxY
• https://www.youtube.com/watch?v=Ey-eO-H2_Mk
• https://www.youtube.com/watch?v=Jc6D_NTv4y0

AYARLI GÜÇ KAYNAĞI

AYARLI GÜÇ KAYNAĞI DEVRESİ

  GÜÇ KAYNAĞI TASARIMI

Bütün elektronik devreler sağlıklı çalışma için güç kaynaklarına ihtiyaç duyarlar. Taşınabilir elektronik cihazlarda gerilim kaynağı olarak pil ve akümülatörler tercih edilir. Ancak pil değişimi ve akümülatör şarjı, zor ve pahalı olduğundan taşınabilirliğin gerekli olmadığı durumlarda AC yi DC ye çeviren güç kaynakları daha çok kullanılır.

Bu güç kaynaklarının kullanılacağı devre, gerilim değişmelerinden etkilenmiyorsa, ekonomikliği ve yapım kolaylığı bakımından “adaptör” olarak bilinen regülesiz güç kaynakları tercih edilir. Gerilim değişmelerinin önemli olduğu yerlerde yük veya kaynak gerilimi değişmelerine rağmen, belirlenen çıkış gerilimini aynı veya çok küçük değişikliklerle kararlı tutan regüleli devreler tercih edilir.

Regüle devresi, geri besleme yoluyla çıkış gerilimini izler ve belirlenen değerde değişik yükler için otomatik olarak düzenler. Regüle için zener diyotlu transistorlü devreler veya regüle entegreleri kullanılır. Devremizde bu amaçla LM338 entegre devresi kullanılmıştır.

GÜÇ KAYNAĞI DEVRESİNİN İNCELENMESİ

        

         Devremiz maksimum 12 Volt 5Amper çıkış verebilecek şekilde tasarlanmıştır. Devrede kullanılan elemanlar çıkış değerleri gözetilerek belirlenmiştir. Her türlü güvenlik ve koruma önlemi ayrıca gözetilmiştir. Aşağıda gerçekleştirmiş olduğumuz devrenin açık devre şeması yer almaktadır.

Şekil 1.  12V-5A Regüleli güç kaynağı devresi

 DEVRE ELEMANLARININ İNCELENMESİ

Devrede kullanılan elemanların listesi aşağıda verilmiştir.

KULLANILAN MALZEME	ADETİ	DEĞERİ / ÖZELLİKLERİ
Güç kablosu	1	-
Işıklı on/off anahtar	1	250V/6A
Sigorta	1	5A
Sigorta yuvası	1	-
Transformatör	1	2x12V
Klemens	1	İkili
Plaket	1	6x10cm2
Soğutucu	1	Petekli
Port	2	1Kırmızı-1Siyah
Potansiyometre kafası	1	-
Kutu	1	Devreyi koymak için
Köprü diyot	1	5A
Entegre	1	LM338-Regülatör
Diyot	2	1N4007
Potansiyometre	1	2K5 ***
Direnç	1	270-300 Ohm arasında bir değer ***
Kondansatör	1	4700u-C1 Elektrolitik
	1	100n-C2
	2	10u-C4 Tantal-C3 Elektrolitik
	1	100u-C5

***Yukarıda tabloda (***) ile gösterilen değerler daha sonra belirtilecek olan formüle göre hesaplanarak bulunan değerlerdir.

Tablo 1. Projede kullanılan malzemelerin listesi

Transformatör

         Alternatif akımı veya gerilimi, güç sabit kalacak şekilde istenilen değere dönüştüren cihazdır. Nüve üzerine sarılmış iki sargısı vardır. Bunlar, gerilimin uygulandığı primer ve istenilen gerilimin alındığı sekonder sargılardır. Güç kaynaklarında kullanılan transformatörler, gerilimi 3, 6, 12, 24 vb. değere düşürür. Transformatörlerde 220 voltun bağlandığı primer sargısı, ince telden çok sarımlı, düşürülmüş gerilimin alındığı sekonder sargısı ise daha kalın telden ve az sarımlıdır.

Aradaki bu ilişki  N1/Vin=N2/Vout şeklindedir.Burada;

N1=Primer sargısı

N2=Sekonder sargısı

Vin=Giriş gerilimi ve Vout=Çıkış gerilimidir.

Projede kullandığımız transformatör piyasada bulunan 2x12 Volt çıkış verebilen tarzdadır. Trafonun gücü ise; P_GÜÇ=IxV den P=5Ax12V=60W şeklinde hesaplanmış ve bu hesaba dayanarak 60W çıkış gücünde seçilmiştir.

Buradaki;

                   I=Çıkıştan çekilmek istenen maksimum akım

                               V=Maksimum çıkış gerilimi

şeklindedir.

Köprü Diyot

          Alternatif akımı, bir yönde geçirerek, dalgalı doru akıma çeviren diyotlara “doğrultmaç” denir. Diyot yapımında daha çok silisyum kullanılır. Diyotlar, geniş gerilim ve akım kapasitelerinde değişik paket şekillerinde yapılırlar. Üzerlerinde katot ucunu belirtecek bir işaret bulunur. Burada kullanılan diyot köprü olarak adlandırılır. İçerisinde köprü bağlantı olarak tabir edilen şekilde bağlanmış dört diyot bulundurur. Köprü diyot seçerken dikkat edilmesi gereken nokta taşıyabileceği akım değerinin devreden çekmek istediğimiz maksimum akım değerinden küçük olmamasıdır.

Şekil 2. Köprü diyot’un yapısı ve çıkış sinyali

Filtre

        Doğrultmaç çıkışındaki doğru akımın dalgalanmasını en aza indirmek için kullanılan kondansatör, bobin veya her ikisinden meydana gelen devredir. Doğrultma devresinin çıkışındaki gerilim, maksimum değere ulaşıncaya kadar yükü beslerken, enerjinin bir kısmı filtre elemanında depolanır. Bu enerji, iki alternans arasında yükü besleyerek, uçlarında filtreli gerilim olmasını sağlar.

Filtrelemede hafif, ucuz ve az yer kapladığı için kondansatör tercih edilir. Kullanılacak kondansatör kapasitesi, devreden çekilen akıma göre belirlenir.

        Ripple voltajı genelde V_o DC çıkış voltajının bir yüzdesi olarak gösterilir ve aşağıdaki formüller yardımıyla hesaplanır.

% v_{r (rms)} = v_{r (rms)} / V_o x 100

C_Filtre= 2.4 I_yük / v_{r (rms)} 

Regülâtör entegresi

        Yük veya kaynak gerilimi değişmelerine rağmen, belirlenen çıkış gerilimini aynı veya çok küçük değişikliklerle kararlı tutan devrelerdir. Regüle devresi, geri besleme yoluyla çıkış gerilimini izler ve belirlenen değerde değişik yükler için otomatik olarak düzenler.

Ayarlı gerilim regülatörü, çıkış geriliminin istenilen değerde regüleli olarak elde edilmesini sağlar.

        Entegre gerilim regülatörü, kullanım ve yapım kolaylığı, çıkış geriliminin kararlı oluşu, içerisinde kısa devre koruma ünitesi bulundurması vb. üstünlüklerinden dolayı güç kaynaklarında çok kullanılmaktadır.

Entegre gerilim regülatörleri pozitif ve negatif gerilim verebilecek şekilde sabit ve ayarlanabilir olarak yapılırlar. Akım değerleri 100mA’den 5 ampere kadar yapılır. Bu regülatörün kullanıldığı devrede, giriş gerilimi, çıkış geriliminden en az 2-3V büyük olmalıdır. Bu fark çok büyürse entegrenin soğutucu ile kullanılması gerekir.

Şekil 3. LM338 in devrede kullanım şekli

      

        Devrede kullanılan regülatör entegresi LM338 dir. Yüksek çıkış kararlılığı, çıkış kısa devre koruması, aşırı sıcaklık koruması gibi birçok özelliğe sahip olduğundan tercih edilmiştir. Çıkış gerilimi 5Amper için 0Volt ile 32Volt arasında ayarlanabilmektedir. Adjustable yani ayarlanabilir özelliktedir. Çıkış gerilimi entegrenin ADJ ucu ve Vout ucu arasına bağlanan dirençlerin(R1 ve R2) değerleri hesaplanarak belirlenebilir.(Bkz.Şekil3.)

Devrenin çıkış gerilimine uygun direnç değerleri aşağıdaki formüle göre yada internet üzerinde bulunan hazır hesaplama programları kullanılarak bulunabilir.

Vout=1.25x(1+(R1/R2)) + I_ADJR2

         Formülden de anlaşılacağı üzere bu entegre devresi kullanılarak yapılan güç kaynağının çıkışında görülen minimum çıkış voltajı 1.25Volt civarındadır.

Devrede kullanılan diyotlar regülatör entegresinin korunması içindir. Bu diyotların devrede kullanım şekli aşağıda verilmiştir.(Bkz.Şekil4.)

Şekil 4. Koruma diyotlarının kullanımı

DEVRENİN ÇALIŞMASI VE GÜVENLİK ÖNLEMLERİ

           Yukarıda verilen bilgiler ışığında devrenin çalışmasını incelersek devreye gelen 220VAC şehir şebeke gerilimi trafo kullanılarak 12VAC değerine düşürülür. Bu gerilim değeri 5A sigorta üzerinden köprü diyota uygulanır. Köprü diyot çıkışında bu değer DC ye dönüştürülür. Ripple olarak adlandırılan dalgalanmalar girişteki 4700u değerindeki kondansatör yardımıyla yok edilmektedir yani filtrelenmektedir. Böylece doğru akımı elde etmiş bulunmaktayız. Elde edilen sinyal daha sonra regülatör entegresine uygulanarak çıkıştan istenen akım ve gerilim değerlerinin yüksek kararlılıkla elde edilmesi sağlanmaktadır. Devrede kullanılan dirençler çıkış gerilimini istediğimiz aralıkta ayarlamamızı sağlamaktadır. Çıkış 100u lık kondansatör üzerinden düzgün şekilde alınabilmektedir. Devrede kullanılan diğer kondansatör ve diyotlar regülâtörün korunması amacıyla eklenmiştir.

           Devrede kullanılan LM338 kısa devre korumalı olduğundan haricen kısa devre korumasına ihtiyaç duyulmamıştır.

LM338 aşırı sıcaklık korumasına sahiptir. Bunun yanında ek olarak entegre devreye ve köprü diyota petekli alüminyum soğutucu bağlanmıştır.Böylece ısı daha geniş yüzeye dağıtılarak uzun süreli kullanımlarda çıkıştan istenilen gerilim ve akım değerlerinin sorunsuzca alınması hedeflenmiştir.Soğutucunun metal kutuyla teması engellenerek kaçak durumlarının önüne geçilmiştir.

           Devre girişine yerleştirilen 5A değerindeki sigorta da bir diğer koruma önlemi olarak yer almaktır. Çekilmek istenen aşırı akıma ya da ani dalgalanmalara karşı devreyi koruması amaçlanmıştır.Devreye uygulanan şehir şebeke gerilimi girişte kullanılan ışıklı on/off anahtar sayesinde istenildiği şekilde kontrol edilebilmektedir.

           Montaj esnasında dikkat edilen bir diğer husus açıkta kablo yada tehlikeli olabilecek bağlantının kalmaması,bu nedenle izolasyon ön planda tutulmuştur.

 GÜÇ KAYNAĞI DEVRESİNİN BASKI DEVRE ŞEMASI